Wet Zorg en Dwang
Wet Zorg en Dwang
Het opendeurenbeleid, een mooi nieuw woord in de ouderenzorg, welke in april 2023 ook in de media veelvuldig genoemd werd. Dit beleid is onderdeel van de ‘nieuwe’ Wet Zorg en Dwang (WZD) die op 1 januari 2020 inging. Deze wet vervangt de BOPZ (Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen). Deze nieuwe wet doet voor mijn oma nog niet helemaal waar die voor bedoeld is. In een eerdere blog beschreef ik al een voorbeeld waarbij mijn oma bijvoorbeeld geen toegang heeft tot de ruimtes die zij nodig heeft in haar dagelijks leven. Het meest eigenaardige besef moment van de impact van het onnodig ontnemen van vrijheid beschrijf ik in mijn blog ‘oma kwijt’. Waarin ik haar na het eten ‘thuis’ bracht en haar nieuwe voordeur potdicht zat. Oma’s sleutel werkt niet op haar voordeur en zij moest aanbellen voor toegang tot haar eigen huis.
De Wet Zorg en Dwang is juist bedoeld om dit soort situaties te voorkomen. Voordat ik hier dieper op inga, neem ik jullie mee in de inhoud van deze wet. Want wat is nu precies die Wet Zorg en Dwang?
Onvrijwillige zorg voorkomen
Het is een wet die de rechten van mensen regelt die te maken krijgen met onvrijwillige zorg of een onvrijwillige opname. De wet geldt niet alleen voor mensen met dementie, maar ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Wat nieuw is in deze wet is de verplichting om een stappenplan te maken. In dit stappenplan is aandacht voor het continu blijven zoeken naar alternatieven voor gedwongen zorg door een multidisciplinair team. Multidisciplinair staat voor meerdere disciplines. Zodat er vanuit verschillende perspectieven zo volledig mogelijk naar de situatie van de cliënt gekeken wordt.
Het doel hiervan is om te voorkomen dat er gedwongen zorg ingezet wordt ondanks dat er goede alternatieven beschikbaar zijn. Het uitgangspunt is dat er altijd vrijwillige zorg moet worden gegeven tenzij dit niet anders kan. Dat is best ingewikkeld voor mensen die zelf niet kunnen inschatten wat wel of niet goed voor ze is. De zorgverlener dient zich dan in te zetten om de persoon vrijwillig de keuze te laten maken. Deze wet geldt niet enkel achter de gesloten deur van een verpleeghuis, het gaat onder andere over deze deur. En de wet is er om onvrijwillige zorg in de thuissituatie, de logeeropvang of in andere kleinschalige woonvormen te voorkomen.
Wet Zorg en Dwang en medicatie
Het klinkt vaag en dat is het ook. Laten we het aan de hand van een voorbeeld bekijken. Oma’s rug is versleten en beweging is goed voor haar. Echter, als zij veel loopt gaat ze voorover gebogen lopen met haar handen op haar onderrug om de pijn op te vangen. Oma is van de generatie ‘niet zeuren’ en dat betekent voor haar ook dat ze geen pijnstillers inneemt bij pijn. “Gaat vanzelf weer over”, zou oma zeggen.
Het advies van de huisarts in de thuissituatie was om 2x daags 1000mg paracetamol in te nemen. Daarom waren ze opgenomen in haar baxterrol. Dit is een medicijnrol met voor ieder innamemoment van de dag een zakje. Op elk zakje staat de naam van de persoon voor wie de medicatie is, de naam van het geneesmiddel met een omschrijving van het uiterlijk en de datum en het innametijdstip.
De zakjes van oma’s baxterrol met de paracetamol van 17.00 uur lagen thuis overal tussen wegstopt. Want oma wilde het niet innemen en ook niet dat wij erover zeurden. Ondanks dat wij weten dat oma het liever niet inneemt, is wel te stimuleren om dit toch te doen. En dat is waar het nuanceverschil uit de Wet Zorg en Dwang om de hoek komt kijken: als oma het niet wil innemen, dan dwingen we haar niet. Als we oma bevragen op haar pijnklachten, uitleggen dat haar rug versleten is en ze zich beter voelt met de paracetamol, stemt ze wel vrijwillig in om het in te nemen.
Medicatie beheer
Een ander voorbeeld betreft de medicatie is de verandering in het beheer van haar baxterrol vanaf het moment dat oma in het verpleeghuis ging wonen. Oma had in haar thuissituatie 1x daags controle op haar medicatie vanuit de thuiszorg. Ze nam meestal zelf haar medicijnen in. Laten we wel stellen, er zit medicatie tussen die erg van belang is.
Oma heeft geen werkende schildklier meer en zonder haar medicatie hiervoor houdt ze het niet lang uit. Daarom hebben we in de thuissituatie, in overleg met oma, de thuiszorg ingeschakeld om te controleren of zij haar medicatie wel innam. Ondanks dat hier controle op kwam, had oma wel de beleving dat de medicatie in haar eigen beheer was. Bij de inhuizing in het verpleeghuis werd het beheer van deze baxterrol overgenomen. Oma’s medicatie ligt nu achter slot en grendel in een kast op de huiskamer die enkel te openen is door medewerkers van de zorg.
De alternatievenbundel
Als we de overname van de baxterrol door het zorgpersoneel van het verpleeghuis bekijken vanuit de Wet Zorg en Dwang, dan zet ik daar mijn vraagtekens bij. Veel bewoners zijn afhankelijk van medicatie en hebben moeite om dit zelf te beheren wanneer ze in het verpleeghuis komen wonen. De realiteit is dat bewoners medicatie vergeten. Of dat de bewoner vergeet dat hij al medicatie heeft gehad en het daardoor dubbel inneemt. Zorgverleners zijn gewend om het beheer van medicatie dan over te nemen en de medicatie achter slot en grendel te bewaren. Dit past niet bij de nieuwe wet en kan onvrijwillige zorg zijn. Vilans heeft een alternatievenbundel samengesteld waarin talloze voorbeelden staan van hoe er wel vrijwillige en passende zorg gegeven kan worden, waarmee wordt voldaan aan de Wet Zorg en Dwang.
Hierin staat dat het belangrijk is om cliënten waar mogelijk nog zelf regie te laten houden over de medicatie. Om vast te stellen in hoeverre iemand zijn of haar medicatie (nog) zelf kan beheren, is het nodig dat regelmatig na te gaan. In ieder geval bij de start van de zorgverlening, wanneer de situatie van de cliënt wijzigt, bij een halfjaarlijkse evaluatie en wanneer er twijfels bestaan. Elke organisatie moet een procedure hebben om dit vast te kunnen stellen. Het BEM-instrument kan hierbij een hulpmiddel zijn. Daarbij wordt aan de hand van een vragenlijst het gesprek met de bewoner aangegaan. Ook worden er afspraken gemaakt over wie waar verantwoordelijk voor is als het op de medicatie aankomt.
Medicatiebeheer aan de hand van de BEM
Echter is het zo geregeld in de zorg dat wanneer de cliënt in de intramurale setting (dus woonachtig in het verpleeghuis) zelf regie m.b.t. zijn medicatie wil, deze verantwoordelijk is voor de opslag, het beheer hiervan en het contact met de apotheek. Ook wel categorie 1 van de BEM. Wanneer de medicatie wordt ‘overgedragen’ aan de zorgorganisatie, dan zijn de instelling en de medewerkers verantwoordelijk voor de opslag en het beheer, ook wel categorie 5 van de BEM.
In de thuissituatie zat oma in categorie 4 van de BEM, wat betekende dat de zorg de medicatie bestelt en hulp biedt bij (een deel van) de medicatie. De mogelijkheid die er was in oma’s thuissituatie, bestaat niet meer in het verpleeghuis. De keuze is zwart-wit: óf volledig voor alles zelf zorgdragen, óf het verpleeghuis regelt het helemaal voor je. Dit staat redelijk haaks op wat er met de Wet Zorg en Dwang bereikt zou moeten worden.
“Alsof ik dat zelf niet weet..”
Als ik oma ophaal voor een logeerpartij krijg ik haar medicatie mee. Mij wordt dan uitgelegd hoe zij het moet gebruiken. Om 07.00 uur de eerste pil, welke je niet mag aanraken i.v.m. de werkzame stoffen. Dan zeker 30 minuten wachten en dan pas de volgende twee pillen uit het volgende zakje. Oma staat erbij en luistert mee, ik geef aan dat ik het begrepen heb. Oma zegt: “alsof ik dat zelf niet weet”, want tja.. Wie slikt die medicijnen voor haar schildklier nu al zeker 34 jaar?
Gelukkig zijn er ook zeker momenten waarop oma aangeeft wat zij nodig heeft. Zo las ik in haar zorgdossier dat zij rond 19.00 uur graag even naar buiten wilde met een medebewoonster. Ze kwamen samen terug op de afdeling met de boodschap dat ze gevraagd hadden of ze naar buiten mochten, maar dit niet mocht. De zorgmedewerker is daar verder niet op ingegaan en heeft de dames via de voordeur naar buiten laten gaan. Deze zorgmedewerker heeft er een collega bijgehaald en gevraagd of deze onopvallend op afstand achter mijn oma en de mede bewoonster aan wilde lopen. Ze hebben deze medewerker niet gezien tijdens het bewandelen van hun vaste rondje om het verpleeghuis.
De Wet Zorg en Dwang betekent meer eigen regie
Er stond in de rapportage beschreven dat ze tegen elkaar zeiden: “hehe, even alleen samen eruit, we worden gek daar”. De zorgmedewerker die de deur open had gedaan stond mijn oma en de medebewoonster op te wachten bij de deur. Het rondje wandelen is goed verlopen. De dames wisten de weg en hebben de medewerker die achter ze aanliep niet opgemerkt, ze dachten dat ze even met zijn tweeën waren.
Ik ben blij dat de zorgmedewerkers de ruimte gecreëerd hebben om mijn oma en de medebewoonster te laten wandelen. Dat zij de tijd hadden om erbij te zijn. Maar wat nou als er opgemerkt was dat zij toch in de gaten gehouden werden? Mijn oma heeft dementie, en ze is niet gek. Zo’n ontdekking heeft invloed op haar gevoel van eigenwaarde en regie. En wat nou als de medewerkers geen tijd hadden gehad omdat ze elders nodig waren? Bleef de deur voor mijn oma dan gesloten?
De Wet Zorg en Dwang dus. Een wet die verplicht tot vrijwillige zorg, tenzij dit echt niet mogelijk is. De alternatievenbundel van Vilans is wat mij betreft een echte aanrader bij het onderzoeken van andere mogelijkheden: van veilig bewegen tot brandveiligheid en alternatieven voor gesloten deuren. Ik hoop voor mijn oma dat de deur van het verpleeghuis waar zij woont snel van het slot af zal gaan zoals deze nieuwe wet voorschrijft. Zodat oma zelf via haar voordeur toegang krijgt tot haar eigen woonplek. En vooral omdat wanneer oma ’s avonds een wandeling wil maken, zij niet meer tegen een dichte deur aan hoeft te lopen.
Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie. In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.
Geef een reactie