Schuldgevoel

Schuldgevoel ontstaat omdat je jezelf iets hebt opgelegd wat je niet waar hebt kunnen maken. Normen en waarden van jezelf of van anderen spelen hierin een rol. De Dikke van Dale zegt ‘het besef schuld te hebben’ over de betekenis van schuldgevoel. Het is zo’n knagend, onaangenaam gevoel over iets wat je niet gedaan hebt maar wel hebt beloofd. Of wat je niet eens hebt beloofd, maar wat er in is geslopen als gewoonte en waar je van afwijkt. Oma kan niet meer zonder haar vaste structuur. En afwijken van het vaste patroon zorgt voor verwardheid. Daar wil niemand voor verantwoordelijk zijn, maar soms is het niet anders. Schuldgevoel kan gaan vastzitten in je lijf. Het is niet zo concreet, het voelt een beetje als falen. Als mantelzorger krijg ik steeds meer ervaringen met schuldgevoel.

De eerste keer schuldgevoel

Toen we oma naar het verpleeghuis brachten om daar te gaan wonen voelde ik mij voor het eerst echt ontzettend schuldig. Oma had veel meer nabijheid nodig dan wij nog met elkaar konden organiseren in haar thuissituatie. Ze bleef maar zeggen dat het zo stilletjes was. Ik ging vijf weken backpacken in Thailand, terwijl mijn moeder in dezelfde periode met mijn vader op vakantie zou gaan. Wij tegelijkertijd weg zou ervoor zorgen dat het nog stiller ging zijn. Het was niet meer op te vangen. Ik zag het verpleeghuis als de oplossing voor die grote behoefte aan nabijheid. Ik kan nu zeggen dat het verpleeghuis daarin niet het antwoord is geweest.
Oma woonde nog geen week in het verpleeghuis toen ik haar gedag kwam zeggen omdat ik op reis ging. Toen ik wegliep rolden de tranen over mijn wangen. Wat kon er wel niet gebeuren in vijf weken? Ik was bang dat ze hard achteruit zou gaan en had echt het gevoel dat ik haar in de steek liet. Dat ze nu in het verpleeghuis zat omdat wij op vakantie gingen. Dat is natuurlijk niet zo, want oma was daar niet opgenomen als dat niet nodig was geweest. En toch had ik te maken met een heel groot schuldgevoel.

Ziek

Laatst was mijn moeder ziek. Ze had het goed te pakken, een buikgriep. Zo eentje waarbij je leegloopt aan twee kanten en waardoor je je daarna nog zeker een week zo slap als een vaatdoek voelt. Moeders kon dus niet naar oma. Maar oma onthoudt niet dat mijn moeder ziek is, dus die vraagt zich af waarom ze niet komt.

Ik ben een paar keer extra bij oma langs gegaan, ter vervanging van mijn moeder. Dat zijn dan weer die normen en waarden, ik vind dat belangrijk voor oma. Dus ik ga, ook al komt het niet uit. Maar ik ben creatief, dus zoek naar oplossingen. Op zondag belde ik oma: “heb je zin om bij mij op de bank te komen zitten? Ik moet nog wel wat aan mijn huishouden doen, dus dan moet je wel jezelf vermaken”. Oma vond het wel een goed plan. Dus oma opgehaald, breiwerkje en een mandela kleurboek meegenomen. Kopje thee gemaakt en ik pak de stofzuiger. Die oma uit mijn handen trekt, want ik ben veel te druk in haar ogen. Oma wil nog altijd graag voor mij zorgen.

Twee maanden later overkomt het mijzelf. Ik ben niet fit. Op een woensdagochtend werd ik wakker en ik overwoog om mij ziek te melden. Ik heb dat niet gedaan, omdat ik van mening ben dat als ik niet kan werken ik ook niet op die dag naar oma kan. Dus heb ik mij door die werkdag heen geworsteld. Om ’s middags tot de conclusie te komen dat ik op was.

Loslaten

Niet fit, ziekig, moe en chagrijnig, niet het beste uitgangspunt om tijd en energie aan een ander te geven. Dat weet ik allemaal wel. Dat vertel ik in mijn werk ook regelmatig aan de mantelzorgers die ik daar tegenkom. ‘Let goed op jezelf, zorg goed voor jezelf, bewaak je grenzen’. En nu was ik zelf het tegenovergestelde aan het doen. Ik had weer last van schuldgevoel. Gelukkig kunnen mijn moeder en ik goed praten over de situatie, we helpen elkaar er doorheen. Het is grappig hoe ik in mijn werk heel vaak mantelzorgers help om de situatie te relativeren en dat dit mij zelf niet lukt als het om mijn oma gaat. Mijn moeder helpt mij daarbij, dus ik bel haar en leg de situatie uit.

Mijn moeder zegt: “als je het tegen oma zegt, dan zegt zij dat je niet hoeft te komen”. “Ja dat weet ik wel, maar ze heeft het zo nodig” antwoord ik. Mijn moeder heeft de oplossing: “ik fiets na het eten wel langs met de hond voor een wandeling, die moet er toch uit”. En dat geeft mij net dat zetje om los te laten. Mama zorgt vanavond voor oma, ik hoef niet.

Thailand

Mijn reis naar Thailand was echt te gek. Zoveel mooie dingen gezien, beleefd, mensen ontmoet. Ik kijk alweer uit naar mijn volgende reis. Het was mijn eerste keer Europa uit, waardoor ik ook niet goed wist wat me te wachten stond. Voor het eerst in mijn leven had ik te maken met heimwee. Ik miste de mensen die belangrijk voor mij zijn, waaronder oma.

Voor mijn reis heb ik momenten gehad dat ik het echt als een opgave zag om haar elke week thuis op te zoeken en verantwoordelijk te zijn voor haar maaltijd. Dat ze afhankelijk van mij was om de houvast te hebben ondanks die rottige dementie. Oma voelde zichzelf vaak ook bezwaard. Als we het hadden over het stille gevoel wat ze ervaarde dan zei ze: “nou Noesje ik wil niet lastig zijn”, of: “je bent vast druk met andere dingen, dan gaat je oma niet zeuren of je langs wilt komen”.

Oma’s ‘haast’gevoel

Als ik bij oma thuis was dan zei ze standaard: “moet je niet weg? Je hebt vast andere dingen te doen”. Oma kreeg een soort haast over zich heen. Als zij dan klaar was met eten werd mijn bord al onder mijn neus vandaan getrokken om het naar de keuken te brengen. Begrijpen hoe haar hersenen nu werken zal ik nooit, maar ik kon mij daar echt aan storen. Dan zat ik net ontspannen en was het voor mijn doen gezellig, zat oma alweer in een volgende fase.

Haar haastgevoel kwam ook terug in onze telefoontjes. In Thailand kon ik videobellen op de wifi. Maar oma kan dat niet met haar ouderwetse Nokia. Dus heb ik oma maar één keer per week zo’n 2-3 minuten per keer gesproken in die vijf weken dat ik weg was. Dat vond ik lastig, want ik miste haar heel erg. Oma zei elke keer dezelfde dingen, zoals: “neem je een zakje bruin mee?”. Een oud grapje over het meenemen van zonneschijn zodat zij daar ook bruin van kon worden. En dan kwam haar haast en rondde ze het gesprek af, want ik had vast heel veel leuke dingen te doen. Lief en zorgzaam van haar, maar mijn gemis groeide.

Na Thailand voel ik veel dankbaarheid voor de tijd die ik nog met haar kan doorbrengen. Dat ondanks ze niet meer de oma van vijf jaar geleden is, ze nog steeds zoveel kan begrijpen. Ik heb een oma met humor, die lief en zorgzaam is, die trots is op mij en dat ook uitdraagt. Ondanks dat het soms een opgave is, ben ik heel graag bij haar. De dementie neemt steeds een stukje meer van mijn oma weg en ik koester dat wat nog over is.

Tips voor omgaan met schuldgevoel

Ik heb drie tips voor het relativeren van je eigen schuldgevoel.

1. Praat!
Door jouw ervaringen en gevoelens te delen krijg je feedback en help je jezelf om het schuldgevoel een plekje te geven. Mocht je het lastig vinden om hier met iemand in je eigen omgeving over te praten, dan is er de dementielijn. Dit telefoonnummer wordt bemand door vrijwilligers met kennis van dementie. Zij begrijpen goed waar jij doorheen gaat.
De dementielijn is dagelijks bereikbaar op 0800 5088 tussen 09.00 uur en 23.00 uur en het bellen is gratis.

2. Aan hulp wennen
Schuldgevoel kan voortkomen uit jouw eigen behoefte om alles (zo goed mogelijk) voor jouw naaste(n) te willen regelen. En wie kan dat beter doen dan jijzelf? Belangrijk is om het zorgen te leren delen. Jouw naaste went er waarschijnlijk vanzelf aan dat er (tijdelijk) iemand anders voor hem of haar zorgt. Dit kan zelfs als een prettige afwisseling worden ervaren.

Door jezelf de tijd te gunnen in het proces van loslaten, geef je jezelf ook de kans om vertrouwen in het zorgen door anderen op te bouwen. Dit helpt om weer te ontspannen en dat heb je nodig om de batterij weer op te laden.

3. Contact met lotgenoten
Mij helpt het enorm dat ik met mijn moeder over de situatie kan praten. Zij begrijpt precies wat ik bedoel omdat ze het zelf ook zo voelt en ervaart. Daarbij voelen mijn moeder en ik naar elkaar ook het gevoel van ‘zorgen voor’. We houden elkaar in balans.
Het praten met iemand die in dezelfde situatie zit helpt. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan het Alzheimer café in jouw eigen omgeving, aan gespreksgroepen georganiseerd vanuit een welzijnsorganisatie in jouw buurt of online op het Alzheimer forum.

---

Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie. In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.