Levend rouwen

Levend rouwen

Levend rouwen is het steeds weer opnieuw een stukje van je dierbare verliezen. Het is een onderwerp waar ik de laatste tijd veel mee bezig ben. Ik merk dat ik alles met en rondom oma steeds moeilijker, lastiger, ingewikkelder en verdrietiger vind worden. Voor de oplettende lezer: het is ook de reden dat ik al een tijdje niet meer wekelijks schrijf. Het constant ermee bezig zijn is voor mij, in dit moment even te confronterend.

Levend rouwen verschilt van een ‘normaal’ rouwproces. En dan zet ik normaal tussen haakjes, want wat is normaal? Normaal is voor iedereen anders en dat is ook zo met het omgaan met eigen emoties, met afscheid nemen en met het verwerken van emoties en afscheid. Het is ook helemaal oke om alle tijd te nemen die jij nodig hebt wanneer je te maken hebt met het thema rouw.

De vijf fases in het rouwproces

Het ‘normale’ rouwproces kent een begin en eind. Volgens de literatuur zijn er verschillende fases te herkennen. Het is belangrijk op te merken dat rouw een zeer persoonlijke ervaring is, en niet iedereen zal alle fasen doorlopen of in een bepaalde volgorde. Dit zijn de algemene fasen van een rouwproces:

1. Ontkenning:

In het begin kan er sprake zijn van ontkenning, waarbij mensen moeite hebben te accepteren dat het verlies heeft plaatsgevonden. Het kan een beschermingsmechanisme zijn om de intense pijn tijdelijk op afstand te houden.

2. Woede:

Als de realiteit doordringt, kan er woede ontstaan. Mensen kunnen boos zijn op zichzelf, anderen, de overledene, of zelfs op hogere machten. Deze emotie is vaak een reactie op het onrechtvaardige karakter van het verlies.

3. Onderhandeling:

In de fase van onderhandeling proberen mensen vaak een deal te sluiten, zelfs als het alleen maar in hun gedachten is. Ze kunnen beloftes doen aan zichzelf, aan God of aan de overledene in een poging de pijn te verminderen.

4. Verdriet:

Het verdriet komt naar voren als mensen de diepte van het verlies beginnen te ervaren. Dit kan zich uiten in tranen, een gevoel van leegte, en soms fysieke symptomen zoals vermoeidheid en slaapproblemen.

5. Aanvaarding:

Uiteindelijk kan er acceptatie komen. Dit betekent niet dat de pijn verdwijnt, maar eerder dat mensen beginnen te leren leven met het verlies. Ze vinden manieren om verder te gaan met hun leven zonder het onderwerp van het verlies.

Mijn eigen ervaringen met rouw

Ik kan mij nog goed herinneren dat ik tijdens mijn opleiding zelf te maken had met verlies en ik les kreeg over rouwen. Deze fases vond ik toen helemaal niet aansluiten bij hoe ik zelf mijn rouwproces ervaarde. Ik kreeg daarbij het gevoel dat ik niet in het juiste hokje paste omdat ik het anders deed. En ook nu weer met oma vind ik het maar ingewikkeld. Afscheid nemen is iets pijnlijks, en zeker wanneer dit niet in één keer  gaat. Elke keer ontdek ik weer dat er opnieuw stukjes missen van mijn oma. Eigenlijk vind ik oma al een tijdje mijn oma niet meer.

Lunchen met Kerst

Wat ik ook lastig vind is dat anderen mijn oma zo leuk en gezellig vinden, terwijl ik dat niet meer zo ervaar. Ik vind er stil, teruggetrokken, ik snap haar beleving niet altijd. Als ik er ophaal en ga lunchen bij mijn zusje op eerste Kerstdag dan merk ik aan mijn zusje hoeveel moeite ze doet om een gesprek te voeren met oma. Maar oma kan op dat niveau dat contact niet meer aangaan, ze weet niet meer wat ze gedaan of meegemaakt heeft. Ik weet dat de dingen die ze vertelt niet kloppen.

Oma neemt de kat op schoot, eet veel, en is verder stil. Mijn zusje, haar vriend en ik kletsen wel over wat we mee maken, het eten, hebben het gezellig. Na het eten gaat m’n zusje met haar nagels aan de slag. Ze heeft stickers en oma is gek op gekke dingen, dus wil oma ook stickers op haar nagels. Ik lak ze af met een blanke lak en onderweg terug naar het verpleeghuis zegt ze steeds maar hoe gezellig ze het vond. Dan kijkt ze naar haar nagels en laat mij zien hoe leuk ze zijn geworden. Ook de dagen erna geniet oma na van haar nagels. Ze is de context kwijt, maar ze heeft wel leuke nagels.

Beleving van oma

Een ander moment is dat ze mij belt, dat haar jas is gestolen. Toen ze vanmorgen aan kwam had ze hem nog, en nu heeft ze alleen haar sjaal nog. Ze is echt heel boos. Oma woont in het verpleeghuis, dus ze is daar wakker geworden. Ze kan zich niet herinneringen wat ze heeft gedaan die dag en waar ze is geweest. Oma is met een uitstapje op de huifkar mee geweest. Waarschijnlijk heeft ze daarna in de hal of in het restaurant haar jas over de stoel gehangen, is hem vergeten en heeft één van de andere 149 bewoners hem meegenomen. En ja, dan is zo’n jas spoorloos. Ze raakt er helemaal overstuur van.

Of die keer dat ik met mijn moeder en oma in het restaurant van het verpleeghuis aan een tafeltje wat zit te drinken. Om heeft vanaf dat tafeltje zicht op de ingang. Er komt een brancard binnen van de ambulance met een bewoner erop, deze wordt thuis gebracht. Oma zegt; “nou wat leuk, dat wil ik ook wel”. Ik kijk naar waar zij naar kijkt, kijk wat verschrikt mijn moeder aan en we schieten in de lach. Ze ziet niet de ambulance, de ziekte, en de afhankelijkheid die ik zie. Zo’n gele bus heeft een gezellig kleurtje en oma associeert het op de één of andere manier met iets leuks. En wat het leuke is, ik heb geen idee.

Levend rouwen is continu weer afscheid nemen

Dit zijn van die momenten waarop ik mij besef dat er weer een stukje van oma verdwenen is. Dat haar realiteit veranderd. We zitten niet meer op dezelfde lijn. Ze raakt steeds verder weg van mijn realiteit. Het doet ook echt oprecht pijn van binnen als ze mij bij mijn moeders naam noemt. Ik wil gewoon haar kleindochter zijn. En het is moeilijk, want in die momenten wil ik niet oma wijzen op haar vergissing. Oma voelt zich prettig bij mij en bij mijn moeder. Dan maakt het niet uit wie ik ben, want ze voelt zich goed. Maar voor mij maakt het wel uit. Ik wil mijn oma helemaal niet verliezen aan deze ziekte. Maar ik ben er al kwijt geraakt. En alle stukjes oma die nog behouden zijn, die ga ik nog verliezen. Levend rouwen is iets ingewikkelds waarin liefde, verlies en herinneringen in elkaar verweven zijn.

Definitie van Levend Rouwen

Levend rouwen is een term die de voortdurende rouwervaring beschrijft van mensen die een dierbare verliezen aan een langdurige ziekte zoals dementie. In tegenstelling tot het traditionele rouwproces, dat gezien kan worden als een proces met een begin en een einde, is levend rouwen een doorlopend proces. Het omvat het leren omgaan met verlies terwijl de persoon nog leeft, waardoor er ruimte nodig is voor voortdurende aanpassing en acceptatie.

Fases in het Levend Rouwproces

Het lijkt erg op het traditionele rouwproces, alleen is de bewegelijkheid in de fase groter en worden er wat elementen aan toegevoegd. Zoals dat het een voortdurende dans van fasen is. De fases zijn niet strikt opeenvolgend, maar eerder een voortdurende wisselwerking. We kunnen teruggaan naar woede als de ziekte intenser wordt, om vervolgens weer in onderhandeling te gaan als er een moment van helderheid is.

Wat het levend rouwproces zo bijzonder maakt, is de mogelijkheid om op een diep niveau verbonden te blijven met de persoon die we verliezen, zelfs terwijl we hen nog hebben. Oma mag dan herinneringen verliezen, maar de emotionele band en liefde blijven bestaan. Omdat wij die nog wel herinneren. Levend rouwen met oma is een ingewikkelde reis van aanpassing, liefde en veerkracht. Het is lastig om de complexiteit van verlies te begrijpen terwijl we tegelijkertijd nog kunnen genieten van mooie momenten samen.

---

Blog Oma vanNoes

Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie. In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.