Leefomgeving bij dementie: Oma gaat verhuizen

Oma gaat verhuizen

De leefomgeving heeft een grote invloed op mensen met dementie. We hebben gemerkt dat het gedrag van oma flink is veranderd sinds ze naar het verpleeghuis is verhuisd. En nu gaat oma opnieuw verhuizen, naar een andere huiskamer waarvan wij als familie denken dat dit beter voor haar zal zijn.

De dag voordat oma gaat verhuizen kom ik langs om oma’s kamer op te ruimen. Een paar dagen daarvoor had ik met oma geintjes gemaakt over haar rommeltjes. Ze bewaart echt van alles op veel verschillende plekken. Ik had in haar agenda geschreven: “Noes komt je kamer opruimen, want je maakt er een zooitje van.” Dat soort grapjes kan oma goed hebben, echter is alles wat in oma’s agenda staat een trigger. Dus heeft ze mij in de afgelopen week wel zes keer gebeld om te vragen of ik wel zou komen op vrijdag.

Een prettige leefomgeving voor mensen met dementie

Onderzoek laat zien dat een prettige leefomgeving voor mensen met dementie met name beïnvloed wordt door drie essentiële punten: de manier waarop de dag is georganiseerd, de algemene aspecten van de omgeving en de indeling van het gebouw waarin zij zich bevinden. Kleinere woongroepen zijn beter voor het welzijn; het bevordert de onderlinge communicatie en helpt mensen met dementie om dagelijkse activiteiten beter uit te voeren. Huiselijkheid is belangrijk; hoe meer het als thuis voelt, hoe minder onrust er is. Ook de hoeveelheid prikkels is van invloed; te veel prikkels maar ook zeker te weinig prikkels werken averechts. Dit is wat we bij oma zagen gebeuren: zij raakte overprikkeld door alle geluiden op haar huiskamer en het niet kunnen communiceren hierover.

Verder is naar buiten kunnen gaan ook een belangrijk element van een prettige leefomgeving voor mensen met dementie. Het naar buiten kunnen gaan leidt tot een huiselijk gevoel, een grotere blootstelling aan licht en de mogelijkheid tot ontplooiing van andere activiteiten. Maar ook een badkamer is van invloed. Je door anderen moeten laten wassen en verzorgen, is voor mensen met dementie een van de meest stressvolle situaties. Tijdens zulke handelingen zijn mensen vaak prikkelbaar en onrustig. Uit onderzoek blijkt dat deze negatieve reacties voortkomen uit onbekende hulpmiddelen of procedures, koude ruimtes, andere gebeurtenissen die de mensen afleiden van hun bezigheid en aspecten die de verzorging belemmeren, zoals slecht licht of het ontbreken van leuningen. De omgeving waarin iemand met dementie woont, is dus van grote invloed op diens gedrag!

Leefomgeving bij dementie

Bewust kom ik die vrijdag om 11.45 uur binnenstappen, want oma gaat om 12 uur lunchen. Vaste momenten maken ook deel uit van de leefomgeving van mensen met dementie. Tijdens de lunch heb ik heel even de kans om zelf, zonder oma, op haar kamer op te ruimen. Dat klinkt onaardig, maar alle rommeltjes die oma heeft verzameld, zijn op de een of andere manier voor haar belangrijk. Het maakt deel uit van haar leefomgeving.

Tijdens dat korte moment heb ik alleen geprobeerd om zoveel mogelijk van hetzelfde bij elkaar te krijgen. Na de lunch komt oma haar kamer binnenlopen en zakt lekker onderuit in haar luie stoel. Ik geef haar bakjes en zakjes om uit te zoeken. Spullen die ze twee keer in haar handen heeft, mogen de ene keer weg, en de andere keer wil ze het weer bewaren. Ik blijf me afvragen wat er toch allemaal in haar hoofd gebeurt.

Verzamelen in haar nieuwe leefomgeving

Oma verzamelde altijd al van alles voor knutselen of om de huiskamer mee aan te kleden. Tegenwoordig is ze ook gek op placemats. Nu ze zo’n acht maanden in het verpleeghuis woont, heb ik zeker 60 placemats weggegooid uit haar kamer. Ook nu weer heb ik zo’n 18 placemats aangetroffen. Ik vind ze allemaal op dezelfde manier opgevouwen en ze zitten echt overal tussen. Ik krijg er een beetje de slappe lach van.

Herhalend gedrag

Oma ziet de humor er ook wel van in, maar je ziet ook de vraagtekens: “Doe ik dat echt?” En het zijn niet alleen de placemats; het zijn de medicijnbekertjes, dennenappels, takjes en mos van buiten, bolletjes wol, kleurplaten en kleurboeken, wc-rollen. Echt van alles verzamelt oma, voornamelijk om iets creatiefs mee te doen, maar ook om haar leefomgeving mee aan te kleden. Ze vergeet alleen dat ze deze spullen al heeft en dat ze niet meer de vaardigheden heeft om er ook echt iets creatiefs mee te doen met al haar rommeltjes.

Nieuwe leefomgeving bij dementie

Terwijl ik gezellig met oma aan het opruimen ben, vraagt ze of ik thee wil. “Ja, lekker oma,” zeg ik. Maar dan stagneert het even bij oma, want hoe komt ze nu aan thee? Ze heeft geen idee. Ik vertel haar dat ze het aan de zorgmedewerker kan vragen, deze horen we in de gang een gesprek voeren met een nieuwe bewoonster. Deze bewoonster is onrustig, verdrietig en begrijpt niet waar ze is. Later wordt me duidelijk dat ze pas een half uur in haar nieuwe leefomgeving is. De zorgmedewerker legt haar uit dat dit haar nieuwe huis is, maar dat dringt nog niet tot haar door. Ze voelt zich in de maling genomen.

Oma dendert gezellig door het gesprek heen opzoek naar thee. Ik denk dat afleiding kan helpen en bied de dame aan om thee met ons te drinken. Ze komt bij ons zitten op de kamer en ik vraag haar waar ze vandaan komt en of ze ook zo creatief is als oma. Dat blijkt niet het geval te zijn, maar ze zit een tijdje rustig bij ons en kijkt naar wat we allemaal aan het doen zijn. Ze ziet hoe ik grapjes maak met oma en dat we het gezellig hebben. De zorgmedewerker brengt een kopje thee, en de situatie wordt weer rustig.

Ook het sanitair is van invloed op de leefomgeving

De nieuwe bewoonster moet naar het toilet. En door dat moment keert ze terug naar haar onrustige, verdrietige bui. Ze was even vergeten waarom ze in deze nieuwe omgeving was omdat ze het naar haar zin had; ze was afgeleid. Ik vertel haar dat het toilet op de gang is bij de blauwe deur. Ze komt terug omdat deze deur niet opengaat; hij zit op slot, zegt ze.

Ik leg uit dat het een schuifdeur is en loop met haar mee om haar te helpen. Terwijl ik de deur voor haar open, bedenk ik me dat het eigenlijk heel vreemd is dat deze oudere mensen met dementie ineens een schuifdeur voor het toilet hebben. Ik bedoel, wie heeft er nou een schuifdeur voor zijn toilet? Ik heb er nog nooit een gehad. Het voelt vast niet huiselijk aan.

Terwijl ik de deur openmaak, zie ik de staat van het toilet. Het zit onder de ontlasting, dus loods ik haar naar de andere badkamer. Maar deze deur krijg ik niet open. Het toilet naast de deur van de huiskamer dan; deze zit onder de urine. Wauw. Ik heb echt te doen met deze dame en met mijn oma.

Lerend vermogen bij dementie

Voordat ik met deze dame mee loop richting het toilet doet oma ook iets wat eigenlijk heel bijzonder is. Ze geeft een wc-rol aan de mevrouw mee, de dame kijkt er een beetje vreemd bij. Oma reageert daarop door te zeggen: “Ja, het is heel vervelend, maar er is bijna nooit wc-papier.” Eerder heb ik het lerend vermogen in een blog behandeld. Dit is dus zo’n situatie waarin oma zich nog iets nieuws heeft kunnen aanleren, helaas wel vanuit een noodzaak.

Na het toiletbezoek schiet de nieuwe mevrouw dus terug in het onrustige gedrag, wat ik volledig begrijp. Het is niet niks zo’n verhuizing, niet weten waar je bent en waarom je daar bent. Ik probeer haar nog een keer af te leiden. Wanneer het bijna lukt, voegen zich twee jonge meiden die werken als woonassistentes bij het gesprek. De stemming schiet terug naar verdriet en onrust wanneer zij benoemen dat mevrouw nu hier woont. Oma is het zat en gaat terug naar haar kamer, ik bedenk mij dat het ook niet mijn pakkie aan is en laat het aan de meiden over. Met oma ga ik samen verder om haar kamer op te ruimen.

Geen aansluiting door de leefomgeving en dementie

Oma mag gelukkig verhuizen. Ze heeft zo weinig aansluiting bij de bewoners op haar huidige huiskamer. Het is er altijd onrustig en ze begrijpt haar medebewoners niet; het gedrag van oma herkennen wij niet als dat van oma zelf. We wijten het aan de leefomgeving waarin ze zich bevindt en niet aan de dementie.

Meer aansluiting heeft ze op de andere huiskamer van dezelfde afdeling, en daar is nu een kamer vrijgekomen. Eerder hebben we contact gehad met de teamleider, en een van de geboden oplossingen was dat oma mocht verhuizen naar deze huiskamer. Als familie zijn we hier erg blij mee. Ze gaat naar een veel kleinere kamer, maar oma is meestal op de huiskamer te vinden en maar weinig op haar eigen kamer. Dit betekent wel dat we weer opnieuw keuzes moeten maken over haar spullen en weer spullen moeten wegdoen en afscheid moeten nemen.

Dementie en sociaal contact

Oma geeft nog een kastje weg aan één van haar nieuwe huiskamergenoten, of buurvrouw op de gang. Ik vraag mij af hoe lang het zal duren voordat de nieuwe route in haar systeem zit. En of we er wel goed aan doen om haar te verhuizen. ‘Oude bomen moet men niet verplanten’ luidt een oud Nederlands gezegde. Toch denk ik dat de sociale contacten voor oma het belangrijkste zijn. Zoals ik ook uitleg in mijn blog over dementie en onrust.

Na het opruimen neem ik oma nog even mee het verpleeghuis uit. We sluiten af op het terras met een wijntje en bitterballen. Zo’n middag samen helpt oma ontspannen. Het sociale contact is belangrijk voor haar. Eenmaal terug zet ik haar lekker in het zonnetje in de tuin, en als ik wegloop zie ik haar genieten van die warme zonnestralen. Ik hoop dat zij haar ontspannen stemming nog even kan vasthouden. En dat het straks beter zal gaan in haar nieuwe leefomgeving, ondanks de dementie.

---

Blog Oma vanNoes

Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie. In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.