Dwalen bij dementie: Oorzaken, oplossingen en persoonlijke ervaringen

Dwalen bij dementie

Vannacht werd ik vier keer wakker omdat mijn oma door mijn nieuwe huis dwaalde, op zoek naar het toilet. Maar wat is dwalen eigenlijk? Als ik denk aan dwaalgedrag bij dementie, zie ik die lange gangen in verpleeghuizen voor me, waar mensen eindeloos doorheen lopen, op zoek naar iets herkenbaars, iets wat hen een gevoel van veiligheid geeft. Maar dwalen kan in verschillende vormen voorkomen, ook in situaties zoals die van mijn oma vannacht.

Wat is Dwalen bij Dementie?

Volgens de Van Dale betekent “dwalen” letterlijk: geen duidelijke richting hebben of de richting kwijt zijn. Dit is ook wat er vaak gebeurt bij mensen met dementie. Door het verlies van cognitieve functies, zoals het geheugen en oriëntatie vermogen, kunnen ze zich letterlijk en figuurlijk verloren voelen. Ze weten niet altijd meer waar ze zijn of waar ze naartoe willen, en gaan daardoor vaak zwerven of doelloos rondlopen.

In het geval van mijn oma betekent het dat ze vannacht de weg naar het toilet niet meer kan vinden. De vertrouwde omgeving is verdwenen en elke keer als ze wakker wordt, begint ze weer aan dezelfde zoektocht. Is dit dwalen? Ja, in zekere zin wel. Ze is gedesoriënteerd en zoekt steeds opnieuw een herkenning.

De Oorzaken van Dwalen bij Dementie

Dwalen bij dementie kan verschillende oorzaken hebben, waaronder:

• Verlies van oriëntatievermogen: Mensen met dementie kunnen moeite hebben met het herkennen van hun omgeving, zelfs in hun eigen huis. Dit kan ervoor zorgen dat ze gaan dwalen, op zoek naar herkenningspunten.
• Onrust of angst: Dementie kan gevoelens van onrust en angst versterken, vooral wanneer iemand zich in een onbekende of verwarrende omgeving bevindt. Dit kan hen aanzetten tot dwalen, in een poging om veiligheid of rust te vinden.
• Fysieke behoeften: Net zoals mijn oma die ’s nachts naar het toilet wilde, kunnen mensen met dementie gaan dwalen omdat ze een fysieke behoefte hebben, zoals honger, dorst, of de noodzaak om naar het toilet te gaan. Mijn oma is nog niet zover in haar dementie, maar mensen met dementie kunnen vergeten waarom ze begonnen met lopen en raken vervolgens verdwaald.
• Een gevoel van vrijheid en beweging: Sommige mensen met dementie hebben simpelweg de behoefte om te bewegen. Dwalen kan in dit geval een manier zijn om aan die behoefte te voldoen.

Het Belang van Structuur en Voorspelbaarheid

Een van de meest effectieve manieren om dwalen bij dementie te verminderen, is door structuur en voorspelbaarheid te creëren. Mensen met dementie hebben moeite om zich aan te passen aan veranderingen in hun omgeving, omdat hun korte-termijngeheugen is aangetast. Dit maakt het moeilijk voor hen om te onthouden waar bepaalde dingen, zoals het toilet, zich bevinden.

Dit geldt trouwens niet alleen voor mensen met dementie, wat dacht je van jezelf? Ik ben altijd helemaal de weg kwijt wanneer de supermarkt het weer eens tijd vindt om de inrichting te veranderen. Want daarmee ontstaat dwaalgedrag door die supermarkt, met als achterliggend idee; hoe meer andere producten je ziet hoe meer impulsaankopen de klant doet. Het werkt denk ik een beetje hetzelfde als bij iemand met dementie; die impulsen, behoeften in het moment, die zijn leidend. En die impulsen worden geactiveerd door de prikkels die er op dat moment zijn. Voor mijn oma was dat vannacht meerdere keren het gevoel dat ze naar het toilet moest.

De Impact van (gedrag door) dementie

Ik heb mij vannacht echt afgevraagd; doe ik er nog wel goed aan om oma bij mij te laten logeren? Levert het niet juist stress op als ze de ruimtes niet kan vinden? Komt het dwalen dan niet door mij? Omdat ik oma uit de voor haar nog bekende omgeving heb gehaald? En het is ook belastend. Als oma er ’s nachts vier keer uit gaat, vanwege de desoriëntatie, betekent dat voor mij dat ik haar moet begeleiden en zelf veel minder slaap.

Het schrijven van blogs is alweer even geleden. Wat deels komt doordat ik negatieve gevoelens ervaar bij hetgeen ik te vertellen heb. En dat is iets wat ik liever niet uitdraag. Mensen met dementie blijven mensen, en ondanks er veel verdwijnt blijft de liefde. Maar de afhankelijkheid van anderen in een setting waar de tekorten op de voorgrond staan, dat is gewoon echt niet makkelijk. Voor oma niet. Voor ons als familie niet. En ook zeker niet voor alle vaste medewerkers die zich wél betrokken voelen bij het reilen en zeilen van de bewoners die op de afdeling wonen.

De aanleiding voor de logeerpartij was de oproep in de nieuwsbrief van het verpleeghuis. HULPGEVRAAGD!!! Het stond er echt in hoofdletters en met drie uitroeptekens erachter. Ik ga daarop aan en voel mij verplicht om iets te doen. “Het weekend (zaterdag de hele dag inclusief de avond en zondag overdag) hebben we een bezettingsprobleem.” 
Waaruit ik concludeer dat te weinig personeel ook veel te weinig persoonlijke aandacht betekent. Voor mensen met dementie is juist nabijheid, aandacht en geruststelling belangrijk. Bekende gezichten bevorderen dat vertrouwde gevoel. En wanneer iemand zich op zijn plek voelt, of zelfs thuis voelt, dan is er ook minder sprake van dwaalgedrag.

Hoe Kunnen We Dwalen bij Dementie Voorkomen?

Er zijn verschillende manieren om dwaalgedrag bij dementie te beperken of voorkomen:

• Een veilige en voorspelbare omgeving creëren: Structuur en routine helpen mensen met dementie om zich veiliger en meer georiënteerd te voelen. Zorg ervoor dat meubels, objecten en kamers zo min mogelijk veranderen.
• Gebruik van herkenningspunten: Plaats duidelijk herkenbare signalen, zoals foto’s, symbolen of kleuren, op belangrijke plekken zoals de badkamerdeur of de slaapkamer.
• Regelmatige fysieke activiteit: Mensen met dementie hebben vaak behoefte aan beweging. Door hen regelmatig fysieke activiteit aan te bieden, kan onrust verminderd worden, wat het dwaalgedrag mogelijk kan afnemen.
• Technologische hulpmiddelen: Er zijn tegenwoordig veel technologische oplossingen beschikbaar, zoals GPS-systemen of sensoren, die kunnen helpen bij het monitoren van iemand met dementie om te voorkomen dat ze verdwalen of in gevaarlijke situaties terechtkomen.

Het Belang van Geduld en Begrip

Ik denk dat vanaf het moment dat oma in het verpleeghuis is gaan wonen, ik drie vaste zorgmedewerkers ken die er ook werkten toen oma daar kwam wonen. In het begin heb ik veel aandacht gestopt in het leren kennen van de namen van het personeel. Daar ben ik mee gestopt, het is echt onmogelijk. Zelf moet ik nog steeds uit een soort strijdmodus komen, uit een uitputtende en vermoeiende zorg-rol waarin ik het liefst alles goed voor oma geregeld heb. Het is een groot verantwoordelijkheidsgevoel die vaak in de weg staat dat ik als kleindochter gewoon even kan genieten van het samenzijn met mijn oma. 

Wat ik vannacht geleerd heb van oma, is dat dwaalgedrag bij dementie geen reden moet zijn om maar geen logeerpartijtjes meer te doen. Het vereist geduld en begrip van zowel familieleden als zorgmedewerkers. Dwaalgedrag komt voort uit desoriëntatie en verlies van controle, en mensen met dementie kunnen zich vaak onveilig en verward voelen.

Maar oma en ik genieten nu wel van onze tijd samen. Gisteren zijn we naar de IKEA geweest, waar we de grootste lol hebben gehad. Ook het etentje met mijn broertje vond oma erg gezellig. En nu is het half zeven op een zaterdagochtend en ligt oma heerlijk te slapen naast mij in bed terwijl ik dit schrijf. We gaan zo gezellig samen ontbijten en daarna een wandeling maken. Dat logeren is ondanks de nachtelijke dwaalpartijtjes, best wel een succes. En als het echt niet meer gaat, dan ga ik net als vroeger wel bij oma logeren. Geen idee of dat kan en mag? Maar in het AD las ik dat Tom het ook doet en hoe leuk is dat!

---

Blog Oma vanNoes

Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie.

In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.