Angst bij dementie

Angst bij dementie: Oma is bang

De tranen staan in haar ogen, en ik zie de angst erdoorheen. Ze ligt in bed, gehuld in de nachtjapon van haar buurvrouw, terwijl ik haar instop. Op dat moment ziet ze er zo kwetsbaar uit dat mijn hart breekt. Ik zie haar onzekerheid, haar verwarring. Hoe kan dit nu allemaal gebeuren, vraag ik me af, en hoe moet dit voor haar zijn?

Wat is angst bij dementie?

Angst bij dementie is een veelvoorkomend symptoom. Naarmate de ziekte vordert, verliezen mensen met dementie hun vermogen om hun omgeving te begrijpen en te vertrouwen op hun geheugen. Dit verlies van controle kan leiden tot diepe gevoelens van onzekerheid, onveiligheid en angst. Mensen met dementie hebben vaak moeite om te begrijpen waar ze zijn, wat er gebeurt, en wie de mensen om hen heen zijn. Dit kan hen angstig maken, vooral in situaties waarin ze zich kwetsbaar of gedesoriënteerd voelen.

In het geval van mijn oma ontstond de angst omdat ze haar nachtjaponnen kwijt was. Zij begreep niet waar ze gebleven waren. Niemand overigens. Ik heb de nachtjaponnen in dat moment ook niet terug kunnen vinden. Maar de onzekerheid die het teweeg brengt omdat zij niet meer op haar eigen geheugen kan vertrouwen en hoe verloren ze zich daardoor voelde.. Dat is iets wat ik niet voor oma op kan lossen en dat kwam hard bij mij binnen.

Oorzaken van angst bij dementie

Angst bij dementie kan verschillende oorzaken hebben, waaronder:

Desoriëntatie: Mensen met dementie raken vaak gedesoriënteerd wanneer ze zich niet meer goed kunnen herinneren waar ze zijn of wat ze doen. Dit kan hen een gevoel van onveiligheid geven.
Verlies van controle: Naarmate hun geheugen en cognitieve functies verslechteren, verliezen mensen met dementie de controle over hun eigen leven. Dit kan leiden tot gevoelens van machteloosheid en angst.
Veranderingen in de omgeving: Veranderingen in de omgeving, zoals een herinrichting van een kamer of het verlies van vertrouwde voorwerpen, kunnen ook angst veroorzaken.
Mijn moeder en ik wisselen twee keer per jaar de kleding in de kledingkast, dit keer ging het zomerspul eruit en de winterkleding erin. Het kastje is zo klein dat beide er niet in zouden passen. Maar voor mijn oma was deze verandering van de inhoud van haar kast wel een bron van verwarring en uiteindelijk angst.
Verlies van zelfvertrouwen: Naarmate iemand met dementie meer afhankelijk wordt van anderen, kan dit het gevoel versterken dat ze de grip op hun eigen leven kwijt zijn. Dit leidt vaak tot frustratie en angst.

De onrust bij oma

Voordat ik die avond bij oma kwam had ze meermaals naar mijn moeder gebeld dat haar nachtjaponnen gestolen waren, ze had niets meer. Het niet kunnen vinden van de eigen spullen geeft verlies van controle, verlies van zelfvertrouwen. Het zijn beide oorzaken van angst. Mijn moeder had mij een berichtje gestuurd over de situatie wat ik later op de avond pas las. Ik belde mijn moeder voor een update en besloot oma daarna zelf te bellen.

“Hoi oma, gaat het goed?” vraag ik. “Ja hoor, ik lig al in bed” is het antwoord. “Oh lekker in je nachtjapon?” vraag ik. “Nee, die zijn allemaal weg. Maar ik heb een t-shirt aan” zegt ze. “Okay, hoe kunnen je nachtjaponnen nou weg zijn dan?” vraag ik, “Ja ik heb ook geen t-shirts met lange mouwen meer” vertelt oma. “Nou wat gek” zeg ik, “ik weet zeker dat je nachtjaponnen aan de linkerkant in de kast liggen. Op de bovenste plank ligt je logeertas, de plank eronder je nachtjaponnen”.

Vervolgens hoor ik een hoop gerommel aan de andere kant van de lijn. “Wat ga je doen oma?” vraag ik. “Wacht even, ik klim even op de stoel” luidt het antwoord. Ik hoor dat ze de telefoon al op de kast heeft neergelegd en ik kan “nee niet doen” roepen wat ik wil, oma hoort mij al niet meer.. Echt veilig wonen, hoor, met zo’n gesloten deur in een instelling denk ik sarcastisch. En ondertussen hoop ik van harte dat ze niet zal vallen.

Veranderende omgeving; een oorzaak van angst

Oma hoor ik ver weg mopperen dat er geen nachtjaponnen maar kleurboeken op de bewuste plank liggen. Dan is ze dus zelf aan het rommelen geweest – gaat er door mijn hoofd. Die nachtjaponnen zullen wel ergens liggen. Als ik oma weer aan de lijn heb, zeg ik dat ik naar haar toe kom. “Nee joh, ik lig al in bed” zegt oma. Ik vraag: “Wat heb je aan dan?”, “een t-shirt met lange mouwen” is haar antwoord. Ik schiet in de lach, “die was je kwijt toch? Tot zo” en ik hang op voordat er meer protest kan volgen.

Omdat ik een paar dagen geleden met mijn moeder de zomerkleding voor de winterkleding heb omgewisseld, weet ik dat er geen comfortabel slaap t-shirt tussen zit en ook dat oma minstens vier of vijf nachtjaponnen in haar kledingkast moest hebben. En met die gedachte vertrek ik om 21.30u nog richting oma.

Mijn emoties: verdriet en machteloosheid

Ik klop op de deur en als ik binnenkom zie ik haar zittend op de rand van haar bed. De kledingkast stond open, stukken kleding lagen overal en nergens door de kamer. Oma droeg een onderbroek en inderdaad een t-shirt met lange mouwen. Ze zag er verloren uit. En dat raakt me.

Ik wil dat gevoel daar meteen ter plekke oplossen, van haar overnemen, het bij haar weghalen. Ze is zo’n lief mens, altijd al geweest. En dan voelt het onwijs oneerlijk als ik weer getuige ben van zo’n moment waarin er weer een stukje van mijn oma verdwijnt. Er is al zoveel van haar verdwenen. Oma kan niet meer op zichzelf vertrouwen en lijkt dat zelf steeds meer te beseffen en te voelen.

Mijn eerste neiging is om het op te lossen. Dus ik ruim de kledingkast weer in en zoek naar de nachtjaponnen die echt nergens te vinden zijn. Zes dagen geleden had ze er zes in haar kast liggen. Dus ik begrijp dit ook niet. Er is een invalkracht aan het werk, ze weet niet eens hoe mijn oma heet, tja, dan lukt mij helpen bij dit probleem ook niet.

Hoe gaat angst bij dementie en hoe kunnen we helpen?

Er zijn verschillende manieren waarop we mensen met dementie kunnen helpen om hun angst te verminderen:

Rust en veiligheid bieden: Het is belangrijk om een veilige en voorspelbare omgeving te creëren. Dit kan door voorwerpen op vaste plekken te houden, vertrouwde routines te volgen en veranderingen in hun omgeving zoveel mogelijk te vermijden.
Geduldig zijn en geruststellen: Angstige momenten kunnen voor mensen met dementie overweldigend zijn. Het is belangrijk om geduldig te zijn, hen gerust te stellen, en hen te laten weten dat ze niet alleen zijn. Soms kan een simpele knuffel of een kalmerend gesprek wonderen doen.
Bekende gezichten en vaste verzorgers: Mensen met dementie voelen zich vaak het veiligst bij vertrouwde gezichten. Zorg ervoor dat er een stabiel team van verzorgers om hen heen is en probeer invallers zoveel mogelijk te beperken. Iets wat lastig is geworden op de afdeling bij mijn oma. Er zijn nog drie vaste zorgmedewerkers. De rest zijn invallers of mensen die een detachering doen. Zij werken op zzp basis en blijven ongeveer een half jaar.
Begrip tonen: Het is cruciaal om te begrijpen dat angst bij dementie voortkomt uit het verlies van controle en oriëntatie. Mensen met dementie proberen hun situatie te begrijpen en zijn vaak gefrustreerd als dat niet lukt. Door begripvol te reageren, kunnen we hen helpen zich veiliger en rustiger te voelen.

Het verlies van zelfstandigheid en zelfvertrouwen

Een andere zorgmedewerker biedt aan om bij de reservekleding te kijken of er een nachtjapon tussen zit. Ze blijft lang weg. De buurvrouw van oma zit nog in de huiskamer, zij heeft een grote kast met kleding en ineens bedenk ik mij dat zij misschien wel een nachtjapon te leen heeft. De dame in kwestie leeft helemaal op, de lieverd gaat meteen op zoek naar een nachtjapon voor mijn oma.

Het is toch fantastisch dat mensen met dementie nog altijd ZOVEEL voor elkaar kunnen betekenen in ogenschijnlijke ZULKE KLEINE DINGEN. Ja ik zet het in hoofdletters, want er wordt echt nog te vaak gedacht dat mensen met dementie zielig zijn. Of dat ouderen alleen maar eenzaam en knuffelbaar zijn. Het is juist zo belangrijk om juist deze mensen met een heel leven vol ervaringen en levenslessen voor vol aan te zien. Allemaal weg van het stigma!

Getuigen van een kwetsbaar moment

Buurvrouw M komt met een nachtjapon aanlopen. C’est la Vie staat erop. Nou dit is inderdaad het leven schiet er door mijn hoofd. Omdat mijn oma dagelijks last heeft van pijn in haar nek, heb ik tussendoor ook nog even snel de pittenzak opgewarmd in de magnetron. Dat is zo’n handeling waarin ze afhankelijk is van anderen, want het gebruik van de magnetron is veel te ingewikkeld geworden.

Op deze avond was ik getuige van een kwetsbaar moment. Mijn oma kan niet meer op zichzelf vertrouwen en dat maakt haar angstig. Ze kon niet terugvallen op het personeel, want ook die waren voor haar onbekend. Wat mij het meest raakt aan deze ziekte is het verlies aan zelfstandigheid.

Mijn oma was vroeger een sterke, onafhankelijke vrouw die alles zelf regelde. Nu heeft ze moeite om zelfs de simpelste taken uit te voeren, zoals het klaarleggen van haar kleding voor de volgende dag. Het verliezen van haar geheugen heeft niet alleen haar zelfvertrouwen aangetast, maar het heeft haar ook angstig en onzeker gemaakt.

Een moment van troost

Oma ligt uiteindelijk in de nachtjapon van de buurvrouw in haar bed. Ik leg de pittenzak tegen haar nek aan. En ik zie de tranen in haar ogen. “Ben je verdrietig oma?”, “Ja Noes” zegt ze. “Ik begrijp het niet, hoe kan het nou toch dat dit allemaal gebeurd en ik er geen grip op heb?”. “Vind je het eng?” vraag ik, “Ja” zegt ze, “ik vind het heel eng”, terwijl de tranen niet meer in haar ogen staan maar nu over haar wangen lopen.

Door die blik in mijn oma’s gezicht besef ik mij hoe beangstigend het moet zijn om je eigen geest niet meer te kunnen vertrouwen. Dementie berooft mensen van hun vermogen om op zichzelf te vertrouwen en dat kan ontzettend angstaanjagend zijn. Het is moeilijk om iemand die je liefhebt op deze manier te zien aftakelen. Om haar te zien worstelen met zoiets simpels als het vinden van een nachtjapon. Het voelt machteloos wanneer je moet toekijken hoe de dementie langzaam alles weghaalt wat ooit vanzelfsprekend was.

“Het lijkt me heel moeilijk oma” zeg ik tegen haar, “maar weet je wat nooit vergeten zal worden?”, “nou?” vraagt ze. Ik leg mijn hand op mijn hart terwijl ik haar antwoord geef: “alles wat hier zit, bij mij, bij jou, bij ons allemaal”. Tranen schieten nu ook bij mij in mijn ogen. Ik beloof haar dat ze erop kan vertrouwen dat wij het voor haar altijd goed zullen proberen te regelen. We geven elkaar een knuffel en ik vertel dat ik van haar houd. “Ik ook van jou Noes” zegt ze.

Soms zijn er geen oplossingen. Of geen woorden die een situatie kunnen verbeteren. Gewoon simpelweg aanwezig zijn en luisteren kan al een verschil maken. Toch is het makkelijker wanneer ik iets kan doen. Dus koop ik de dag erna nieuwe nachtjaponnen voor oma. En in de dagen erna komen haar eigen nachtjaponnen toch weer boven water. En waar die vandaan komen? Niemand weet het.

Angst bij dementie: Het belang van begrip en ondersteuning

Angst bij dementie is een veelvoorkomend en diepgaand probleem dat voortkomt uit het verlies van geheugen en cognitieve functies. Het is belangrijk om begripvol en geduldig te zijn en een veilige omgeving te creëren voor mensen die lijden aan deze ziekte. Als familie en zorgmedewerkers kunnen we door liefde, rust en structuur bij te dragen aan het verminderen van deze angst. Gewoon er zijn, is vaak al voldoende.

Blog Oma vanNoes

Wat leuk dat je mijn blog gevonden hebt! Ik ben met dit blog gestart om meer bewustzijn rondom het leven met dementie te creëren. Voor mijn oma is het belangrijk om haar zelfstandigheid en regie te kunnen behouden. Sinds oma in het verpleeghuis woont lijkt dit een grotere uitdaging te zijn geworden. Voor oma zelf, maar ook voor ons als betrokken familie.

In mijn blogs ga ik in op gebeurtenissen, de bijhorende emoties maar ook wet- en regelgeving. Want hoe is de dementiezorg nu eigenlijk geregeld in Nederland? En waarom doen wij met elkaar wat wij doen? Wil je meer over mij te weten komen? Op deze pagina stel ik mijzelf voor. Meer over mijn redenen om te schrijven en over mijn oma zelf vindt je hier.